Kraj jedne i početak druge godine je vreme kada se izvodi retrospektiva postignuća i ističu najznačajnija naučna i tehnološka otkrića u prethodnoj godini. To je i period kada ugledne naučne institucije, organizacije i časopisi koje se bave proučavanjem prošlosti podsećaju na najznačajnija arheološka otkrića. Tako smo iz godine u godinu u prilici da se upoznamo sa regionalnim i globalnim prikazima najvažnijih pronalazaka arheologa iz različitih epoha prošlosti, ali ne i sa otkrićima u Bosni i Hercegovini.
Nastojeći da približim nova arheološka otkrića, ali i istovremeno zadovoljnim sopstvenu znatiželju, odlučio sam se na nezahvalno putovanje po prošlosti. Nezahvalno u smislu da će biti podvrgnuto kritici i osudi onih koji, uglavnom, jedino što znaju jeste da kritikuju. „Ali ko god radi mora sitne neprijatnosti da ukalkuliše na svoj račun“, isticao je Dragoslav Srejović, arheolog koji je otkrio kulturu Lepenskog vira.
Kraj decenije prava je prilika za jedan presjek i prikaz najznačajnijih arheoloških pronalazaka u prethodnih deset godina. Na redosljed pronalazaka uticali su osobenost nalaza, kao i značaj lokaliteta u lokalnom, regionalnom ili globalnom aspektu izučavanja prošlosti. Na redosljed otkrića uticala je i dostupnost podataka. Pojedina arheološka otkrića dobro su publikovana u naučnim časopisima, ali za većinu njih, izuzev uopšteni i tendeciozno naslovljenih novinski članaka, nema dovoljno egzaktnih podataka. Posebno se nastojalo da budu obuhvaćene različite epohe prošlosti, ali i različita geografska područja. Ipak, bez obzira koliko se trudio da ostane objektivan, u sve ono što radi čovjek unosi i dio sebe, odnosno određenu dozu subjektivnosti.
Sve ovo ne bi bilo moguće bez Udruženja „BATHINVS“, posebno dr. Amre Šačić Beća koja je od samog početka pružila nesebičnu podršku i pomoć prilikom realizacije projekta. Zahvalnost dugujem i Namiku Balešić, studentu arheologije na Filozofskom fakultetu u Sarajevu, za informacije sa arheoloških istraživanja na kojima je učestvovao.
Pojedini arheološki lokaliteti nisu se našli na listi, ali ipak zaslužuju da na ovom mjestu budu pomenuta. Tokom rekonstrukcije kanalizacijske mreže u Divičima, kod Jajca je 2019. godine pronađena je sarkofag iz antičkog perioda. U pećini kod Ljubuškog, 2017. godine pronađeni su mnogobrojni ulomci keramike, kremenog i koštanog oruđa što ukazuje na kontinuitet naseljenosti pećine od bronzanog doba do kasne antike. Godine 2020. godine izvođena su arheološka istraživanja na lokalitetu Kunduci kod Visokog. Tom prilikom su pronađeni kameni temelji objekata iz neolitskog perioda, kao i različiti tipovi kamenog alata. U selu Gomiljani kod Trebinja, 2020. godine, otkrivena je srednjovjekovna crkva iz 15. vijeka. Na ovom lokalitetu pronađeni su i ostaci objekta iz 4. i 5. vijeka, kao i dvije kovanice na kojima se nalaze rimski carevi Konstantin Veliki i Konstantin II.
Na kraju krajeva, nije bitno da li se svi slažemo oko redosleda mjesta na listi. Sama činjenica da je značajan broj osoba podstaknut na razmišljanje o kulturnim dobrima znači da je ovaj mali poduhvat bio uspješan.
Goran Popović
