U prepunom amfiteatru Filozofskog fakulteta u Sarajevu, dana 6. 3. 2019. godine održana je promocija drugog broja časopisa Acta Illyrica, Godišnjaka Udruženja BATHINVS, posvećenog prof. dr. Esadu Pašaliću. Interesovanje za još jedan u nizu uspješnih projekata Udruženja BATHINVS bilo je izuzetno veliko, a potvrda tome je prisustvo akademika, velikog broja uglednih profesora, osoba iz javnog i političkog života, novinarskih kuća, te studenata. Promociju časopisa Acta Illyrica ugostio je Centar za historijska istraživanja Filozofskog fakulteta u Sarajevu. Prisutnima se najprije obratila moderatorica na promociji Minela Radušić MA, koja je auditorij u kratkim crtama upoznala sa biografijom prof. dr. Esada Pašalića, njegovom bogatom naučnom karijerom i Pašalićevom neizmjernom doprinosu u proučavanju bosanskohercegovačke antičke prošlosti. Nakon toga, predstavljen je historijat Udruženja BATHINVS i Centra za historijska istraživanja.
Voditelj Centra za historijska istraživanja doc. dr. Amir Duranović iskazao je podršku i pohvale za organizovanu promociju, te ukazao na neizmjeran značaj promoviranja i popularizovanja novih istraživanja u historiografiji, a potvrda toga je drugi broj časopisa Acta Illyrica. Profesor Duranović se osvrnuo i na rad Filozofskog fakulteta u Sarajevu kao i različite epizode kroz koje je Odsjek za historiju prošao tokom skoro sedamdeset godina postojanja.
Na ovu tematiku izlaganja i važnosti Odsjeka za historiju naslonio se i prof. dr. emeritus Enver Imamović, promotor časopisa. Istaknuvši da je Odsjek za historiju iz svog naučnog djelovanja kroz svoje postojanje iznjedrio čak osam akademika, započeo je na sebi svojstven i zanimljiv način priču o profesoru Esadu Pašaliću. Najprije se prisjetio poznanstva sa Pašalićem koje je trajalo još od srednjoškolskih dana, te dalje nastavio objašnjavati šta je sve uradio prof.dr. sc. Pašalić za bosanskohercegovačku historiju i zbog čega je drugi broj Acta Illyrice posvećen upravo njemu. Prema mišljenju Imamovića, širok dijapazon historijskih tema koje je obrađivao, odlično poznavanje terena i puteva, te veliki naučni entuzijazam koji je iskazivao uslovili su kapitalnim otkrićima i unikatnim naučnim radovima Esada Pašalića. Kao posebno značajno naučno djelo, Imamović je naveo monografiju „Antička naselja i komunikacije u Bosni i Hercegovini“, koja je ujedno dopunjeno izdanje doktorske disertacije profesora Pašalića i u današnjem periodu osnova za proučavanje rimskih komunikacija na prostoru Bosne i Hercegovine. U daljnjem obraćanju, Imamović se osvrnuo i na druge teme o kojima je pisao Pašalić, pravce rimskih magistrala koje je navodio, putnih komunikacija, ratova Ilira i Rimljana, istraživanja Ilidže i Teslića kao i pisanja o rimskim rudarskim oblastima na prostoru Bosne i Hercegovine gdje je utvrdio postojanje tri rudarske oblasti iz rimskog perioda.
Riječ da nešto više kaže o sadržaju drugog broja časopisa Acta Illyrica i autorima radova imao je prof. dr. Adnan Kaljanac, predsjednik vijeća Katedre za arheologiju na Filozofskom fakultetu u Sarajevu, a ujedno i drugi promotor časopisa. Započevši izlaganje sa nekoliko rečenica o Pašaliću, profesor Kaljanac je istakao velike pohvale za drugo izdanje časopisa Acta Illyrica i bogat naučni sadržaj napisan na 471 strani, kojim se ovaj časopis može pohvaliti. Kao smjernicu za hronološko čitanje i razumijevanje ovog izdanja, Kaljanac je naveo da je prirodno započeti čitanje sa biografijom profesora Pašalića, koja je ujedno i prvi naslovljeni dio u časopisu nakog predgovora. Do tada neobjavljeni podaci o privatnom životu Esada Pašalića i veoma bogata naučna i politička biografija popraćena sa privatnim slikama porodice Pašalić nalazi se u ovom radu Moamaera Šehovića naslovljenog In honorem et memoriam Esada Pašalića. Profesor Kaljanac je zatim nastavio izlaganje o drugim autorima koji su pisali, pa je tako najprije spomenuo rad Dženana Brigića Gornja Tuzla – prahistorijsko naselje sjeveroistočne Bosne, u kojem se Brigić osvrnuo na prethodna istraživanja i pisanja još jednog pionira u istraživanju bosanskohercegovačke historije i arheologije, prof. dr. Borivoja Čovića. Kaljanac je pohvalio radove Edina Veletovca i Dijane Beljan. Prema mišljenju Kaljanca, u tekstu Edina Veletovca koji je pisao o Mogorjelu, nalazi se veoma zanimljiva metodologija i principi pisanja koji su privlačni za istraživače i naučne radnike.
U poprilično detaljnom i kvalitetnom pregledu izdanja Acta Illyrice, Kaljanac se dotakao i radova Alke Domić Kunić, Mirze Hebiba, Siniše Bilića-Dujmušića, Feđe Milivojevića, Gligora Samardžića i drugih autora. Istakao je neke novine i autentične stvari koje se pojavljuju u nekim izdanjima, pa tako spominje različita pisanja o sličnoj tematici Salmedina Mesihovića i Petera Kovacsa, mađarskog historičara. Grupu radova, promotor Kaljanac je stavio u kontekstu autora koji su pisali o komunikacijama kao što je: Sanda Hasagić, Goran Popović i Adnan Busuladžić. Istakao je i rad Dževada Drine i Benjamine Londrc pod nazivom „Rudarski propisi klasičnog i postklasičnog rimskog prava“, koji je vezan za nešto drugačiju tematiku, a također treba istaći da je profesor Kaljanac u svom obraćanju spomenuo da je Amra Šačić Beća pišući o administrativnom statusu rimskog naselja na Ilidži predstavila tezu prema kojoj su Dezidijati jedan veći konglomerat ondašnjih ilirskih zajednica sa čime se otvorila tema o razvoju etnogeneze ilirskih narodnosnih zajednica na bosanskohercegovačkom prostoru.
Upravo se doc. dr. Amra Šačić Beća, glavna i odgovorna urednica Acta Illyrice naredna obratila prisutnima. Istaknuvši najprije veliku zahvalnost porodici Pašalić, udruženju BATHINVS i Centru za historijska istraživanja, profesorica Šačić Beća je istakla neizmjernu vrijednost naučnog stvaralaštva Esada Pašalića, pisanja o historijskoj svakodnevnici koja je nekada nepravedno zapostavljena nauštrb tema iz vojno – političke historije. Daljnje izlaganje urednice Godišnjaka udruženja BATHINVS, drugog izdanja časopisa Acta Illyrice bilo je usmjereno ka bogatom sadržaju Acte u kojem su kroz pisanja o različitim naučnim temama na polju antičke historije i arheologije doprinos dali naučnici iz Mađarske, Hrvatske, Srbije i Bosne i Hercegovine. Kao posebnu vrijednost časopisa, Šačić Beća ističe čak petnaest radova ocijenjenih sa prefiksom naučni od strane priznati i respektabilnih naučnika koji su činili recezentski odbor Acta Illyrice. Na kraju je spomenuta dosta loša situacija u bosanskohercegovačkoj nauci i pogotovo odnosu prema prošlosti koju kao društvo olako zaboravljamo i odbacujemo. Također, profesorica Šačić Beća iskazala je želju i nadu da nakada u budućnosti počne sa radom Institut za antičku historiju i arheologiju nazvan po Esadu Pašaliću.
Predsjednik Udruženja BATHINVS i sekretar redakcije, Edin Veletovac najavio je treće izdanje Acta Illyrice, te prisutnima obznanio i konkurs za prijave radova koji će trajati do 1. 6. 2019. godine. Posjetioci promocije svjedočili su i obraćanju uglednog akademika Dževada Juzbašića, kojem pozne godine nisu bile prepreka da se pojavi na promociji i time dadne poseban pečat jer je profesor Juzbašić poznavao Esada Pašalića još od rane mladosti. U svom izlaganju akademik Juzbašić je pohvalio novu generaciju historičara i arheologa, čestitao na drugom objavljenom izdanju Acta Illyrice, te se osvrnuo u kratkim crtama na svoj privatni i naučni odnos sa profesorom Pašalićem. Između ostalog, prisjetio se detaljne analize i iskopavanja rimskog naselja na Ilidži odnosno nekadašnjeg municipijuma i kolonije Aquae.
Na kraju, riječ je uzela i akademik Adila Pašalić Kreso, a ujedno i kćerka Esada Pašalića, koja u svom izlaganju nije krila zadovoljstvo i priznanje za sve urađeno u proteklom periodu kako bi se što više sačuvalo sjećanje na lik i djelo prof. dr. sc. Esada Pašalića. Ugledna profesorica i potpredsjednica ANUBIH Pašalić – Kreso istakla je veliku zahvalnost svima onima koji su prisustvovali promociji drugog izdanja Acta Illyrice, autorima radova i Udruženju BATHINVS, u kojem je primjetila veliki entuzijazam, ljubav prema nauci i skromnost, a na kraju i uspješnost. Nakon sat vremena izlaganja promocija je završena, a posjetioci su još neko vrijeme ostali ispred amfiteatra Filozofskog fakulteta u Sarajevu gdje je upriličena zakuska.
Udruženje BATHINVS se zahvaljuje onima koji su pomogli kako bi izašao drugi broj časopisa Acta Illyrica, te se održala promocija. Posebnu zahvalnost dugujemo prodici Pašalić, Centru za historijska istraživanja i svim prisutnim na promociji, koji su došavši u velikom broju uveličali ovaj poseban martovski događaj. Pored članova BATHINVSA svoj doprinos u organizovanju promocije imali su i studenti Odsjeka za historiju Filozofskog fakulteta u Sarajevu Dženana Kahriman, Bakir Mujezinović, Fadil Hadžiabdić, a kroz fotoaparat promociju je ispratila Inesa Bilanović.
Autor izvještaja : Aldin Ćatić, BA
