Rimske komunikacije u sjeveroistočnoj Bosni sa posebnim osvrtom na novootkrivenu dionicu puta na planini Bišini / Roman roads in northeastern Bosnia and Herzegovina with a focus on newly discovered road section on the mountain Bišina
DOI:
https://doi.org/10.54524/2490-3930.2018.193Keywords:
Roman roads, Ad Drinum, Bišina mountain, Kosovača, Mramorak, Pannonia SecundaAbstract
In this paper we are processing a newly discovered Roman road which is located on the mountain Bisina, in the northeast Bosnia. The road is paved with large stone blocks and it’s long about 2,2 km. Approximate road width is about 2,5 and 3,5 meters. Namely, it is very difficult to determine the exact width because the curbs are missing on both sides of the road, while in some places the Roman road is partially covered with layers of soil. One local Roman road, visible in a length of about 550 m. connected the Roman settlement formed around Gradina in the village of Mramorka, where an early Christian basilica was discovered, with the mentioned Roman route. The remains of the Roman roads on Bišina can not be identified, based on written and epigraphic sources, with some of already confirmed Roman roads. Nevertheless, mentioned road can be approximately integrated into the network of Roman roads on the territory of Bosnia and Herzegovina. In my opinion, this direction is a continuation of the road that led from Salona to the interior of Dalmatia. It is the road that has been made during the administration of Publius Cornelius Dolabella, who connected the capital of the province of Dalmatia with the settlement of HE [....?] ASTEL [....?] DAESITATIVM. Findings on the ground indicated that one sequel of this Roman road has lead to the north. The assumed direction of the Roman road is: Breza / Dabravina – mountain Zvijezda – Konjuh – Kaštijelj – Bišina – Pantelići – Šeher – Matkovac – Caparde – Kulina – southeastern slopes Majevica – the valley of the river Sapna. This direction was the shortest communication between Salona and Sirmium. The discovery of the Roman road on the Bišina Mountain is very important because it indicates that inaccessible mountain massifs, which are now uninhabited and difficult to pass, were not an obstacle for the Romans during the construction of roads, as previously believed. Also, the discovery of the road indicates that we are still so far from the complete reconstruction of the Roman road network in the territory of Bosnia and Herzegovina.
References
Balif F. 1891, Rimska cesta od Prologa preko Donjeg Unca i Petrovca u dolinu Sane, Glasnik Zemaljskog muzeja Bosne i Hercegovine, god. III, knj. 4, Sarajevo 1891, 395-404.
Ballif P. 1893, Römische Strassen in Bosnien und der Hercegovina, Wien, 1893.
Basler Đ. 1972, Arhitektura kasnoantičkog doba u Bosni i Hercegovini, Sarajevo 1972.
Basler Đ. 1988, Teočak, Ugljevik, u: Arheološki leksikon Bosne i Hercegovine, tom II, B. Čović (ur), Sarajevo 1988, 97.
Bergier N. 1622, Histoire des grandes chemins de l’empire Romain, Paris 1622.
Bojanovski I. 1969, Mogorjelo – rimsko Turres, Glasnik Zemaljskog muzeja Bosne i Hercegovine, Arheologija, Nova serija, sv. XXIV, Sarajevo 1969, 137-163.
Bojanovski I. 1973 a, Rimska cesta Narona – Leusinium kao primjer saobraćaj-nog kontinuiteta, Akademija nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine, Godišnjak X, CBI 8, Sarajevo 1973, 137-187.
Bojanovski I. 1973 b, Rimska cesta dolinom Bosne i njezina topografija, Muzej grada Zenice, Radovi III, Zenica 1973, 393-414.
Bojanovski I. 1974, Dolabelin sistem cesta u rimskoj provinciji Dalmaciji, Akademija nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine, Djela XLVII, CBI 2, Sarajevo 1974.
Bojanovski I. 1977, Prilozi za topografiju rimskih i predrimskih komunikacija i naselja u rimskoj provinciji Dalmaciji (s posebnim obzirom na područje Bosne i Hercegovine), I – Prethistorijska i antička komunikacija Salona – Narona i njena topografija u svetlu arheoloških i istorijskih izvora, Akademija nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine, Godišnjak XV, CBI 13, Sarajevo 1977, 83-152.
Bojanovski I. 1978, Prilozi za topografiju rimskih i predrimskih komunikacija i naselja u rimskoj provinciji Dalmaciji (s posebnim obzirom na područje Bosne i Hercegovine), II – Prethistorijska i rimska cesta Narona – Sarajevsko polje s limitrofnim naseljima, Akademija nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine, Godišnjak XVII, CBI 15, Sarajevo 1978, 51-126.
Bojanovski I. 1981, Prilozi za topografiju rimskih i predrimskih komunikacija i naselja u rimskoj provinciji Dalmaciji (s posebnim obzirom na područje Bosne i Hercegovine), III – Prilog proučavanju antičkih naselja i komunikacija u istočnoj Bosni, Akademija nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine, Godišnjak XIX, CBI 17, Sarajevo 1981, 125-199.
Bojanovski I. 1984, Prilozi za topografiju rimskih i predrimskih komunikacija i naselja u rimskoj provinciji Dalmaciji(s posebnim obzirom na područje Bosne i Hercegovine), IV – Rimska cesta Siscia – Sirmium (Tab. Peut.) i njena topografija, Akademija nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine, Godišnjak XXII, CBI 20, Sarajevo 1984, 146-266.
Bojanovski I. 1987, Prilozi za topografiju rimskih i predrimskih komunikacija i na-selja u rimskoj provinciji Dalmaciji (s posebnim obzirom na područje Bosne i Hercegovine), V – Gornje Podrinje u sistemu rimskih komunikacija, Akademija nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine, Godišnjak XXV, CBI 23, Sarajevo 1987, 63-174.
Бошковић Р. 2013, Монографија општине Осмаци, Зворник 2013.
Čremošnik I. 1988, Cerkovina, Kučić Kula, Zvornik, u: Arheološki leksikon Bo-sne i Hercegovine, tom II, B. Čović (ur.), Sarajevo 1988, 89.– Djurić B. / Maver A. / Rižnar I. / Jovanović D. / Davidović J. 2012, Sirmium’s main limestone quarry at Dardagani (Bosnia and Herzegovina), Interdiscipli-nary studies on ancient stone : proceedings of the IX Association for the Study of Marble and Other Stones in Antiquity (ASMOSIA), Conference (Tarrago-na 2009.), Tarragona 2012, 472-479.
Evans A. 1883, Antiquarian researches in Illyricum, part I and II, The Archeologia vol. XLVIII, Westminster 1883.
Fiala F. 1893a, Prilozi arheologiji Bosne i Hercegovine, Glasnik Zemaljskog muzeja Bosne i Hercegovine, god. V, knj. 1, Sarajevo 1893, 145-159.
Fiala F. 1893b, Prilozi rimskoj arheologiji Hercegovine, Glasnik Zemaljskog muzeja Bosne i Hercegovine, god. V,knj. 3, Sarajevo 1893, 511-532.
Филиповић М. 1969, Прилози етнолошком познавању североисточне Босне, Академија наука и умјетности Босне и Херцеговине, Грађа XVI, Одељење друштвених наука, књ. 12, Сарајево 1969.
Filipović M. 1971, Šomet de Fose i njegovo delo o Bosni, Glasnik Zemaljskog muzeja Bosne i Hercegovine, Etnologija, Nova serija, Sv. XXVI, Sarajevo 1971, 179-219.
Fosses C. 1822, Voyage en Bosnie, dans les année 1807 et 1808, Paris 1822.
Фосе Ш. 1998, Из “Путовања по Босни” француског канцелара у Травнику Шомета де Фосеа, у: Приче француских путника са пута по Отоманској Босни, избор, превод и предговор Мирослав Караулац, Матица Српска, Нови Сад 1998, 150-169.
Imamović E. 1988, Rimska cestovna mreža na dubrovačkom području, u: Arheološka istraživanja u Dubrovniku i dubrovačkom području, Ž. Rapanić (ur.), Hrvatsko Arheološko Društvo, Zagreb 1988, 119-126.
Kiepert H. 1893, Formae orbis antiqui, Berlin 1893.
Kosorić M. 1965, Spomenik Mitrinog kulta iz okoline Zvornika, Članci i građa za kulturnu istoriju istočne Bosne, Muzej istočne Bosne, Tuzla 1965, 49-56.
Kraljević G. 1988, Kladanj, Kladanj, u: Arheološki leksikon Bosne i Hercegovi-ne, tom III, B. Čović (ur.), Sarajevo 1988, 72.
Мазалић Ђ. 1956, Звоник (Зворник) стари град на Дрини (крај), Гласник Земаљског музеја Босне и Херцеговине, Историја и етнографија, Нова серија, Св. XI, Сарајево 1956, 243-278.
Mesihović S. 2012, He[....?]astel[....?] Daesitiatvm, Hrvatski narodni Godišnjak, br. 59, Hrvatsko kulturno društvo Napredak, Sarajevo 2012, 41-86.
Miller C. 1916, Itineraria romana, Römanische Reisewege an der Hand der Tabula peutingeriana, Stuttgart 1916.
Милинковић М. 2013, Јерина Бранковић: проклета јер је “рушила” поредак?, Жене у српкој култури, Универзитетски центар за родне студије, Универзитет у Новом Саду 2013.
Patsch K. 1900, Rimska mjesta po Imotskom polju, Glasnik Zemaljskog muzeja Bosne i Hercegovine, knj. II, Sarajevo 1900, 295-344.
Pašalić E. 1953, Novi prilozi poznavanju rimskih cesta u Bosni i Hercegovini, Glasnik Zemaljskog muzeja Bosne i Hercegovine, NS svezak VIII, Sarajveo 1953, 277-287.
Pašalić E. 1954, Tragom rimske ceste od Mliništa preko Podrašnice do Banja Luke, Glasnik Zemaljskog muzeja Bosne i Hercegovine, NS svezak IX, Saraje-vo 1954, 307-316.
Pašalić E. 1956 a, Rimski put od Mrkonjih grada prema Banja Luci, Naše starine III, Sarajevo 1956, 75-78.
Pašalić E. 1956 b, Rimska cesta od Podrašničkog polja do Banja Luke, Naše starine III, Sarajevo 1956, 239-244.
Pašalić E. 1957, Rimska cesta između Banja Luke i Bosanske Gradiške, Naše starine IV, Sarajevo 1957, 63-74.
Pašalić E. 1959, Römischen Straßen in Bosnien und der Herzegowina, Archaeologia – Iugoslavica III, Beograd 1959, 61-73.
Pašalić E. 1960, Antička naselja i komunikacije u Bosni i Hercegovini, Sarajevo 1960.
Pašalić E. 1965, Problem istraživanja ilirskih i rimskih cesta u provinciji Dalmaciji, Radovi Filozofskog fakulteta u Sarajevu, knj. 3, Sarajevo 1965, 243-260.
Pandža Ž. / Vukoper S. 2016, Rimska cesta od Vida (Narona) u doline Neretve do sela Cicina – Hum kod Trebinja, Hercegovina, 2 – 2016, serija 3, Mostar – Zagreb 2016, 25-63.
Popović G. / Veletovac E. / Šačić Beća A. 2017, Recently discovered Basilica from Late Antiquitz and a Tombstone Stela from Mramorak near Osmaci, Akademija nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine, Godišnjak 46, CBI, Sarajevo 2017, 184-202.
Radimsky V. 1894, Arheološke crtice iz Bosne i Hercegovine, Rimska razvalina Biograci na Mostarskom blatu, Glasnik Zemaljskog muzeja Bosne i Hercegovi-ne, god. VI, knj. 3, Sarajevo 1894, 443-445.
Radimsky V. 1895, Arheološke crtice, Glasnik Zemaljskog muzeja Bosne i Hercegovine, god. VII, knj. 2, Sarajevo 1895, 217-230.
Renner H. 1900, Herceg-Bosnom uzduž i poprijeko, prevod Isa Velikanović, Mitrovica 1900.
Shackley M. 2006, Atlas of Travel and Tourism Development, Oxford 2006.
Самарџић Г. 2014 а, Путна станица Asamo у историјским изворима, Радови Филозофског факултета, бр. 16, књ. 2, Пале 2014, 85-98.
Самарџић Г. 2014 b, Налази из села Градац у Убоско на комуникацији Narona-Ad Zizio, у: Зборник радова Филозофског факултета, XLIV (1), Косовска Митровица 2014, 385-408.
Самарџић Г. 2015, Источна Херцеговина у римско доба, Косовска Митровица 2015.
Sergejevski D. 1948, Rimska cesta na Nevesinjskom polju, Glasnik Zemaljskog muzeja Bosne i Hercegovine, Nova serija, sv. III, Sarajevo 1948, 43-61.
Sergejevski D. 1955, Rimski miljokaz sa ceste Narona – Salona, Glasnik Zemaljskog muzeja Bosne i Hercegovine, Nova serija, sv. X, Sarajevo 1955, 149-150.
Sergejevski D. 1962 a, Rimska cesta od Epidauruma do Anderbe, Glasnik Zemaljskog muzeja Bosne i Hercegovine, Nova serija, sv. XVII, Sarajevo 1962, 73-105.
Sergejevski D. 1962 b, Rimska cesta Narona – Leusinium, Glasnik Zemaljskog muzeja Bosne i Hercegovine, Nova serija, sv. XVII, Sarajevo 1962, 111-113.
Спремић М. 1976, Деспот Ђурађ Бранковић и Мачванска бановина, Историјски часопис, књ. XXXIII, Београд 1976, 23-37.
Tomaschek W. 1880, Die vor-slawische Topographie der Bosna, Herzegowina, Crna Gora und der angrenzenden Gebiete, Mitteilungen der Kaiserlich-Königlichen Geographischen Gesellschaft in Wien, Band XXIII, Wien 1880, 497-528.
Truhelka Ć. 1891, Rimska cesta u kotaru srebreničkom, Glasnik Zemaljskog muzeja Bosne i Hercegovine, god. III sv. III, Sarajevo 1891, 239-245.
Васиљевић М. / Трбуховић В. 1985, Јадар у праисторији и у античко доба, у: Јадар у прошлости, Лозница 1985, 27-41.
Veletovac E. 2014, Kasnoantičke bazilike u Bosni i Hercegovini, Radovi Filozofskog fakulteta u Sarajevu (Historija, Historija umjetnosti, Arheologija), knj. XVII/3, Sarajevo 2014, 277-299.
Ворличек Е. 1896, Римске старине у Брањеву котара зворничког, Гласник Земаљског музеја Босне и Херцеговине, год. VIII, св. II, Сарајево 1896, 197-199.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2018 Journal of BATHINVS Association ACTA ILLYRICA / Godišnjak Udruženja BATHINVS ACTA ILLYRICA Online ISSN 2744-1318
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
